Pavarësisht llojit të konsumuar të kokainës, kjo drogë shkakton varësi të lartë. Varësia mund të zhvillohet qoftë dhe pas një doze. Ndërprerja e varësisë ndaj kokainës mund të jetë e vështirë, por është plotësisht e mundur për ta arritur dhe për t’ju rikthyer jetës normale. Për këtë arsye ekziston programi i trajtimit të varësisë ndaj kokainës dhe kokainës crack. Ky program është i dizenjuar specifikisht për ta bërë ndërprerjen e kësaj droge sa më të rehatshm dhe pikërisht për këtë temë do të flitet në artikull.
Cilat janë simptomat e varësisë së kokainës dhe ndërprerjes së saj?
Kokaina është disi unike duke qenë se shkakton më shumë varësi psikologjike se sa fizike. Kjo do të thotë që në momentin e ndërprerjes së saj nuk do të ketë simptoma fizike, por simptomat do të lidhen më shumë me gjendjen mendore dhe emocionale të pacientit. Menjëherë pas konsumimit të parë, kokaina shkakton ndryshime si rritja e tolerancës ndaj saj dhe reaktiviteti. Kokaina e humbet shumë shpejt efektin e saj, por kur konsumohet, krijon një dëshirë të fortë për t’a ndjerë këtë efekt sa më gjatë.
Megjithatë, dozat pasardhëse nuk e shkaktojnë më efektin e dëshiruar dhe kokaina e humbet shpejt efektin e saj. Individi e humbet kontrollin mbi sjelljen e tij, shpenzon sasi të mëdha parash dhe gradualisht arrin limitin e shkatërrimit fizik dhe psikologjik. Ndërsa pacienti i afrohet limitit, ndodh rënia dhe përplasja e tij, duke kaluar në fazën e hangoverit nga kokaina. Pas kësaj, trupi dhe mendja e tij kërkojnë pushim, por balanca e humbur e trupit e privon nga gjumi.
Në këtë mënyrë shkaktohet një lodhje e madhe psiko-fizike, nervozitet, humbje përqëndrimi, të cilat shoqërohen me një kërcënim, një situatë të rrezikshme dhe me ndjenjën që diҫka jo e mirë do të ndodhi.
Fazat pasardhëse karakterizohen nga ide të ҫmendura të përndjekjes. Individi bëhet paranojak, kontrollon dhomat, qëndron në dritare me frikën se policia do t’a arrestojë, mbyll dyert dhe kontrollon për kamera apo mikrofonë me bindjen që dikush i përgjon.
Kjo periudhë paranojash ndiqet nga depresioni, apatia dhe ndjenja e mungesës së kuptimit. Ushqimi e humbet shijen, socializimi me miqtë bëhet i panevojshëm, performanca e punës bie dhe hobit injorohen për shkak të uljes së dëshirës dhe energjisë për aktivitete.
Kokaina bëhet arsyeja e vetme e lumturisë së individit dhe motivimi për të dalë me miqtë e për ta konsumuar sërish. Megjithashtë, 2 deri në 3 ditë pasi efekti i kokainës zhduket, gjithҫka bëhet më e vështirë se më parë. Të varurit nga kokaina që nuk e administrojnë atë në kohë apo provojnë ta ndërpresin në mënyrë permanente, do të goditen nga simptomat e ndërprerjes.
Ndërprerja e kokainës ka tre faza, secila me simptoma të ndryshme. Faza e parë është përplasja, e cila ndiqet nga ndërprerja dhe më pas zhdukja. Përplasja vjen menjëherë pasi zhduken efektet e kokainës. Kjo fazë ndiqet nga ndërprerja dhe zgjat 10 javë. Më pas vjen zhdukja, e cila mund të zgjasë për një kohë të pacaktuar. Këto dhe simptomat e tyre paraqiten në tabelën e mëposhtme:
Përplasja
- Ndjesia e parehatisë (disforia)
- Ankthi
- Irritimi
- Lodhja
- Shtimi i dëshirës për të fjetur
- Shtimi i oreksit
- Reduktimi i dëshirës për kokainë
Ndërprerja
- Shtimi i dëshirës për kokainë
- Irritimi
- Letargjia
Zhdukja
- Dëshira me raste për kokainë, sidomos në varësi të stimujve të jashtëm
Cili është cikli i kokainës?
Kështu funksionon cikli i kokainës: 1-2 ditë përdorim i vazhdueshëm që ndiqet nga e ashtëquajtura përplasje, pas së cilës zhvillohet dëshira për kokainë, depresioni dhe kthimi tek kokaina. Me kalimin e kohës, pasojat përkeqësohen me zhvillimin e problemeve financiare dhe bërjen permanente të paranojës, pagjumësisë e nervozitetit.
Më në fund, individi vë re se kokaina po i pengon jetën e përditshme, por dështon në ndërprerjen e saj duke u kthyer vazhdimisht tek ajo.
Ҫfarë është varësia nga kokaina dhe pse krijon ajo varësi?
Shumë substanca rekreative prodhojnë eufori, të cilën e arrijnë duke stimuluar prodhimin në sasi të mëdha të kimikateve të caktuara në tru. Këto kimikate, të cilat quhen neurotransmetues, janë të ndryshëm dhe ushtrojnë funksione të ndryshme në tru. Megjithatë, disa prej tyre si serotonina apo dopamina jane përgjegjëse për kënaqësinë që ndjen trupi, për nivelet e energjisë gjatë ditës dhe shmangien e depresionit. Shumë substanca shtojnë sasinë e neurotransmetuesve me këtë funksion dhe shkaktojnë një ndjesi kënaqësie, pikërisht euforinë.
Pavarësisht mënyrës së administrimit të kokainës, ajo zhvendoset në qarkullimin e gjakut dhe arrin në tru. Aspekti më i rëndësishëm i funksionit të kokainës është që lejon grumbullimin e dopaminës. Normalisht, kur organizmi kupton që niveli i dompaminës në receptorin e saj është shumë i lartë, mundëson ripërthithjen e saj në mënyrë që të ushtrojë më pak funksion. Kokaina nuk e lejon ripërthithjen e dopaminës së tepërt. Pikërisht për shkak të grumbullimit të kokainës në këtë pjesë të trurit që quhet sistemi limbik, shkaktohet euforia karakteristike.
Individi dëshiron ta përjetojë euforinë në mënyrë të përsëritur, duke patur nevojë për më shumë kokainë. Kjo interferon me aktivitetet e përditshme të tij. Trupi i tij nis të reagojë më pak ndaj drogës, fenomen i cili quhet tolerancë. Prandaj, për të arritur të njëjtin efekt kërkohet përdorimi i më shumë droge. Nevoja për të konsumuar drogë mund ta shkatërrojë individin nga ana sociale, financiare dhe psikologjike. Në këtë fazë, kur nevoja bëhet e vazhdueshme dhe e vështirë për t’u rezistuar duke ndikuar në jetën normale, individi mund të cilësohet si i varuar ndaj kokainës. Dëshira për eufori dhe shtimi i nivelit të substancës proteina FosB, ҫon në varësi.
Historia e kokainës
Ndryshe nga substanca të tjera të paligjshme, pavarësisht përdorimit mjekësor, kokaina nuk e nisi rrugëtimin e saj si një substancë mjeksore që më pas shkaktoi abuzimin ndaj saj. Aspektet rekreacionale të kokainës njiheshin përpara se të përdorej si substancë mjeksore.
Kokaina vjen nga gjethja koka dhe për më shumë se një mijë vjet, vendasit e përtypnin bimën për kënaqësi dhe energji. Ky efekt stimulues e bëri bimën e kokës të vlerësuar në këto komunitete.
Në vitin 1800, alkaloidi i kokainës më në fund u pastrua dhe u izolua nga bima. Prej këtu, kokaina e purifikuar nisi të përdorej në raste mjekësore për të eleminuar dhimbjen. Pavarësisht se shërbente si një anestezi e dobishme në aspektin klinik, shumë shpejt kokaina u transformua në një drogë rekreacionale. Për shkak të varësisë që krijonte, shumë shpejt u konsiderua si e paligjshme. Pavarësisht kësaj, përdorimi i saj vazhdoi deri në ditët e sotme.
Më e rëndë akoma ishte popullariteti i kokainës crack, forma e kokainës që krijon varësinë më të lartë. Ky është një version më i lirë i kokainës dhe shumë individë bëhen të varur prej saj për shkak të aksesueshmërisë së saj. Kokaina crack tymoset dhe pikërisht kjo mënyrë administrimi sjell rreziqe specifike shëndetësore, të cilat përshkruhen më poshtë.
Këto janë disa fakte për kokainën:
- Mjeku i famshëm Sigmund Frojd e trajtoi mikun e tij të varur prej morfinës duke përdorur kokainë, por rezultati ishte shkatërrues. Në fund, ai krijoi varësi, përjetoi një krizë nervore dhe vrau veten.
- Kokaina e shitur në Europë mund të përmbajë amfetaminë, efedrinë, strikininë, lidokainë dhe mefedron. Ndonjëherë mund të përmbajë pluhur nga llampat floureshente të mërkurit.
- Shpesh herë, shpërndarësit e drogës këshillojnë zëvendësimin e marihuanës, alkoolit, benzodiazepinave dhe sedativëve të tjerë me kokainë. Sipas tyre, kjo do të reduktonte ankthin dhe të përmirësonte gjumin e zgjedhja “më e mirë” për të zëvendësuar kokainën do të ishte heroina. Fatkeqësisht disa shpërndarës e ofrojnë me “ulje” ҫmimi. Kjo është një nga mënyrat se si individët bëhen të varur pas heroinës.
Cilat janë pasojat e përdorimit të kokainës?
Kokaina përdoret më së shumti për efektin e euforisë. Megjithatë, përdorimi i saj ka efekte të ndryshme si rezultat i veprimit të saj në tru. Efektet e saj janë afatshkurtra dhe afatgjata.
Përdorimi i vazhdueshëm i kokainës rezulton në efekte jo të këndshme si përshembull në nervozitet, irritim, ndryshim të humorit, pagjumësi, paranojë, ide të ҫmendura të përndjekjes, haluҫinacione dhe dëmtime të dëgjimit. Gjithashtu kokaina shkakton komplikanca serioze mjeksore ku më të zakonshmet janë problemet kardiake (aritmi dhe infarkt miokardi), problemet respiratore (dhimbje gjoksi, dështim respirator), problemet neurologjike (goditje në tru, dhimbje koke) dhe problemet me stomakun (dhimbje stomaku, të përziera). Këtyre problemeve u shtohen ҫrregullimet e sjelljes, shtimi i nevojës për të lëvizur e për të folur, pa mundësia për të qëndruar ulur, shtimi i ndjeshmërisë ndaj zhurmave, gjendja e konfuzionit, lodhja e shpejtë mendore dhe impotenca.
Përdorimi i shpeshtë i kokainës shkakton sëmundje kardiake. Kryesisht shkakton ndryshime të ritmit kardiak, frymëmarrje të shpejtë dhe temperaturë të lartë trupore. Do të vëzhgohen simptoma fizike si dhimbja e gjoksit, të përzierat, shikimi i turbullt, temperatura, kontraktimet e muskujve dhe koma. Individët e varur kanë tendencën të kombinojnë kokainën me substanca të tjera psikoaktive për të reduktuar efektin e saj stimulues, veҫanërisht me alkoolin.
Të dyja substancat ndryshojnë gjendjen e koshiencës, aftësinë e të menduarit dhe ndikojnë në kohën e reagimit, prandaj individi nuk duhet të drejtojë makinën në gjendje të tillë pasi mund të jetë e rrezikshme për sigurinë e tij. Studimet tregojnë se kombinimi i kokainës me alkool ҫon në formimin e kokaetilenit dhe efekti i tij është më i gjatë e më toksik se secila nga këto substanca psikoaktive. Duhet ditur që miksimi i kokainës me alkool mund të ҫojë në vdekje.
Kombinimi i kokainës me heroinën quhet “speedball” dhe roli i heroinës është të reduktojë simptomat e pakëndëshme që mund të rezultojnë nga përdorimi i kokainës. Speedball është shumë e rrezikshme sepse mund të ҫojë në arrest kardiak apo respirator.
Përdorimi i kokainës mund të realizohet në mënyra të ndryshme dhe secila ka pasoja negative. Thithja e saj me hundë mund të rezultojë në humbjen e nuhatjes, gjakosjes e mukozës së hundës, vështirësisë në gëlltitje, dhimbjes së fytit dhe irritimit të mukozës së hundës. Të gjitha këto mund të shkaktojnë inflamacion kronik të membranës së mukozës nazale.
Nëse kokaina merret nga goja, mund të shkaktojë gangrenë intestinale, shoqëruar me reduktim të fluksit të gjakut.
Allergjitë ndaj kokainës apo miksimeve të saj janë të mundura. Ndonjëherë ato mund të ҫojnë deri në vdekje. Gjithashtu, kokaina mund të ulë oreksin duke rezultuar në humbje të peshës.
Efektet anësore afatshkurtra të kokainës
Efektet anësore afatshkurtra të kokainës shfaqën sapo droga nis të konsumohet. Në shumicën e rasteve zgjasin disa minuta, por mund të shtrihen dhe deri në një orë. Disa prej këtyre efekteve mund të jenë psikologjike apo mendore, ndërsa të tjerat janë ndryshime psikologjike apo fizike të trupit. Efektet afatshkurtra të kokainës listohen më poshtë:
Psikologjike
- Euforia
- Ndjenja e shtimit të energjisë
- Vigjilenca e shtuar
- Shtimi i ndjeshmërisë ndaj stimujve si tingujt, prekja dhe shikimi
- Reduktimi i oreksit
- Reduktimi i dëshirës për gjumë
- Shtimi i të folurit
Fizike
- Shtimi i temperaturës trupore
- Shtimi i ritmit të zemrës (takikardia)
- Shtimi i presionit të gjakut (hipertensioni)
- Pupilat e zgjeruara
Efektet afatgjata të kokainës
Kur një individ i varur konsumon kokainë për një periudhë të gjatë kohe, truri pëson disa ndryshime dhe efekte të cilat zhvillohen nga abuzimi i drogës.
Efekti i kokainës në tru mund të jetë shumë i rëndësishëm. Receptorët për neurotransmetuesin e quajtur glutamat dhe sasia e prodhuar e tij, pësojnë transformime të rëndësishme tek individët që kanë përdorur kokainë për kohë të gjatë. Këto ndryshime thuhet të lidhen me varësinë e fortë që shkakton droga.
Gjithashtu mendohet se mund të ndodhin ndryshime në pjesën e trurit përgjegjëse për marrjen e vendimeve. Kjo mund të shpjegojë mprehtësinë e dobët të pacientëve dhe vështirësinë në përshtatjen me efektet negative sociale që droga ka në jetën e tyre.
Truri gjithashtu pëson ndryshime në mënyrën se si e përballon stresin. Këto rrugë bëhen më të ndjeshme dhe pacienti shfaq më shumë irritim apo humor të keq kur droga nuk është administruar.
Toleranca, pra nevoja për doza më të larta apo përdorim më të shpeshtë të drogës për të arritur të njëjtin nivel kënaqësie si më parë, është një pasojë tjetër e abuzimit për kohë të gjatë.
Cilat janë efektet anësore të përdorimit të kokainës?
Ndryshe nga efektet e zakonshme të përdorimit të kokainës, efektet e saj anësore nuk do të zhvillohen tek kushdo që e përdor drogën. Megjithatë, disa prej tyre mund të jenë shumë të rrezikshme për shëndetin e individit të varur. Disa efekte anësore janë specifike për mënyrën e administrimit të substancës. Për shembull, pacientët që tymosin kokainën crack mund të zhvillojnë vështirësi në frymëmarrje. Efektet anësore të përdorimit të kokainës mund të jenë akute ose kronike.
Efektet anësore akute të kokainës përfshijnë si më poshtë:
- Haluҫinacionet
- Deliret paranojake
- Ndjesinë e lëvizjes së insekteve në lëkurë
- Temperaturën trupore të rritur në mënyrë jo normale (hipertermia)
- Rritjen e rëndësishme të presionit të gjakut
- Ritmin e ҫrregullt kardiak (aritmi)
- Krizat nervore
- Arrestin kardiak
Efektet anësore kronike të përdorimit të kokainës sipas sistemeve trupore përfshijnë si më poshtë:
Respiratore (Veҫanërisht për pacientët që e tymosin kokainën):
- Vështirësi në frymëmarrje (dispne)
- Dhimbje gjoksi
- Kollitje me gjak (hemoptisi)
- Ngushtim të rrugëve të frymëmarrjes (bronkospazma)
- Ngjirje të zërit
- Deviacion dhe degjenerim të septumit nasal
Sistemi nervor:
- Depresion
- Mendime për vetëvrasje
- Pagjumësi ose përgjumje
- Makthe
- Kriza
- Goditje në tru
Probleme të traktit të tretjes:
- Kërcitje të pavullnetshme të dhëmbëve (bruksismi), i cili mund të ҫojë në degjenerimin e smaltit të dhëmbëve dhe të shkaktojë rënie të dhëmbëve e xhinxhivit.
- Gojë e thatë (Kserostomia)
- Të përziera
- Dhimbje abdominale
Kardiovaskulare:
- Ngushtim të enëve të gjakut
- Risk të shtuar për mpiksje të gjakut (tromboza)
- Infarkt të zemrës
Sistemi imunitar:
- Kokaina mund të shtojë riskun për disa sëmundje autoimunitare si lupusi, glomerulonefriti, sindroma Stevens-Johnson e shumë të tjera.
Trajtimi i varësisë nga kokaina
Kompensimi biokimik është thelbi i trajtimit. Gjatë kësaj faze riparohen defiҫitet biokimike, neurokimike dhe disbalancat e trupit e trurit nga përdorimi i kokainës. Psikoterapia dhe farmakoterapia janë një pjesë esenciale e trajtimit, duke u kombinuar me dietën speciale që prezantohet pas analizave laboratorike.
Gjatë periudhës së trajtimit, pjestarët e familjes inkurajohen t’i bashkohen programit për të mbështetur pacientin e varur.
Kur varësia godet një familje, gjithmonë shqetëson marrëdhëniet brenda saj dhe ҫon në ndryshime të funksionimit të saj. Për këtë arsye, familja inkurajohet të integrohet në trajtim duke qenë se suksesi i tij varet gjerësisht nga mbështetja familjare.
Fazat e trajtimit të varësisë nga kokaina
1. Diagnoza
Kjo është faza iniciale dhe më domethënëse e trajtimit gjatë së cilës vlerësohet gjendja fizike dhe psikologjike e pacientit. Ekzaminimet standarte diagnostikuese për vlerësimin e gjendjes fizike përfshijnë testin e urinës, testin për hepatitin B dhe C, infeksionin HIV, analizën e përgjithshme të gjakut, testet biokimike, ECG dhe vlerësimin nga një mjek intern. Ekzaminimet diagnostikuese standarte për të vlerësuar gjendjen psikologjike të pacientit përfshijnë psikodiagnostikën (teste psikologjike për të vlerësuar nivelin e varësisë, pasojat e përdorimit të substancës në shëndetin mendor, zbulimin e shenjave të ҫrregullimeve psikologjike, prezencën e depresionit, nivelin e motivimit për t’u shëruar). Pas bërjes së diagnozës, ekipi i mjekëve ekzaminon rezultatet dhe zhvillon një plan strategjik trajtimi. Nëse vihen re faktorë risku apo sëmundje kronike, kryhen teste shtesë dhe përshkruhet terapia specifike.
2. Fillimi
Trajtimit zhvillohet përmes trajtimit me infuzion dhe me pajisjen Neuro-Jet. Infuzioni konsiston në multivitamina, minerale dhe komplekse aminoacidesh, të cilat stimulojnë metabolizmin, përmirësojnë oreksin dhe i japin pacientit gradualisht fuqi për të vazhduar trajtimin. Trajtimi në spitalin tonë është intensiv dhe shumë efektiv. Pajisja Neuro-Jet lejon emetimin e valëve elektrike, të cilat nuk shkaktojnë dhimbje dhe rregullojnë prodhimin e endorfinës e dopaminës në mënyrë që të eleminojnë simptomat e krizës.
3. Trajtimi i varësisë psikologjike
Përdorimi i proҫedurave që shkaktojnë mospëlqim, farmakohipnozës, Prometa, psikoterapisë dhe Ibogainës sipas vlerësimit të mjekut.
4. Psikoterapia
Këto metoda përdoren për të trajtuar varësinë psikologjike dhe për të ndihmuar pacientin në ndërtimin e mekanizmave mbrojtës ndaj kokainës dhe dëshirës për ta konsumuar atë. Kryesisht zhvillohet individualisht, por nëse është e nevojshme dhe në grupe.
5. Terapia që shkakton
Mospëlqim ndihmon në krijimin e një neverie fizike të pacientit ndaj drogës.
6. Fizioterapia
Psikoterapia që jep rezultate të shkëlqyera, është e disponueshme për pacientët gjatë gjithë trajtimit. Është e nevojshme të rikuperohet trupi që të mund të përballojë proҫedurat e nevojshme për proҫesin e trajtimit. Fizioterapia ndihmon në ҫlirimin e stresit dhe përshpejton efektin e trajtimit.
7. Gjendja e pacientit
Pas të gjitha trajtimeve vlerësohet gjendja e pacientit dhe progresi i bërë gjatë proҫedurave. Më pas analizohet gjendja para dhe pas qëndrimit spitalor.
8. Trajtimi ambulator
Trajtimi ambulator përfshin ndjekjen mujore të pacientit që përfshihet në programin e trajtimit për një vit. Gjatë kësaj periudhe, mjeku analizon gjendjen e pacientit dhe nëse është e nevojshme, përshtat terapinë e tij.
Pacientët mund të bëjnë pyetjet që u interesojnë dhe të ndajnë opinionin e tyre me mjekun. Nëse pacientët janë jashtë shtetit dhe nuk mund të paraqiten për ndjekje të rregullt, ekziston mundësia e komunikimit përmes telefonatave me video, telefonit apo emailit.
Konkluzioni
Varësia ndaj kokainës është e parehatshme për shkak të simptomave fizike dhe psikologjike. Këto simptoma mund të shkaktojnë parehati tek pacienti, ta bëjnë atë të rrezikshëm për ta pasur pranë për shkak të irritimit të tij dhe të shkaktojnë ndryshime në sjelljen e tij gjatë fazës së ndërprerjes.
Varësia nga kokaina mund të jetë e vështirë për t’u menaxhuar vetëm, prandaj programet e trajtimit të varësisë janë thelbësore për trajtimin e pacientit. Me mjekët e duhur mund të ndërmerren hapat e duhur për të eleminuar varësinë dhe për të rikthyer jetën në rrugën e drejtë.
